Studiegids

nl en

De lens van Van Leeuwenhoek: Nederlandse wetenschapsgeschiedenis in verhalen en collecties

Vak
2018-2019

Toegangseisen

Dit vak is een (extracurriculaire) Honours Class: een keuzeonderdeel binnen het Honours College. Enkele plaatsen zijn beschikbaar voor reguliere studenten. Toelating gebeurt op basis van een korte motivatie.

Studenten hoeven geen natuurwetenschappelijke achtergrond te hebben, maar dienen er wel affiniteit mee te hebben.

Beschrijving

Aan het eind van de zeventiende eeuw wierp Anthonie van Leeuwenhoek door zijn zelfgebouwde microscoopjes als eerste mens een blik op de microwereld van bacteriën, bloedcellen en spermatozoïden. Het is een bekend Nederlands voorbeeld van hoe, volgens het gangbare beeld, wetenschappers dankzij de dwingende systematiek van de wetenschappelijke methode onze wereld vanaf de zeventiende eeuw ingrijpend begonnen te veranderen. Maar hoe werkte de wetenschap in de weerbarstige werkelijkheid, waarin wetenschap heel wat minder ‘rationeel’ bleek te verlopen, en religieuze, politieke en tal van andere factoren de wetenschapsbeoefening grotendeels bepaalden? Hoe zag Van Leeuwenhoeks ‘onderzoekspraktijk’ eruit? En hoe duidde hij zelf al dat kleins dat hij onder zijn lensje zag krioelen?

Deze cursus richt zich op de Nederlandse wetenschapsgeschiedenis van de renaissance tot en met de twintigste eeuw. Wat waren de tijd- en plaatsgebonden omstandigheden die mede bijdroegen aan de prestaties van grote Nederlandse natuuronderzoekers als Van Leeuwenhoek, Huygens en Kamerlingh Onnes? Bij de zoektocht naar de antwoorden speelt materieel wetenschappelijk erfgoed een grote rol. We maken gebruik van de collecties van Rijksmuseum Boerhaave en Teylers Museum, en als eindopdracht stellen de deelnemers een eigen (virtuele) tentoonstelling samen over een wetenschapshistorisch onderwerp.

Leerdoelen

  • Studenten hebben kennis over de ontwikkeling van de natuurwetenschap door de eeuwen heen.

  • Studenten hebben kennis van de bijdragen van toonaangevende Nederlandse natuurwetenschappers aan de ontwikkeling van de natuurwetenschap.

  • Studenten hebben kennis van de invloed van contextuele, plaats- en tijdgebonden factoren op de vorming van kennis.

  • Studenten hebben kennis gemaakt met de visuele en materiële aspecten van de wetenschapsbeoefening en met het tentoonstellen van wetenschappelijk erfgoed.

Rooster

Reguliere colleges: woensdagavond en 2 keer donderdagavond van 18.00-20.00.
2 excursies naar musea op zaterdag. De tijd hiervan is nader te bepalen.

Locatie

Excursies op locatie en colleges in Oude Sterrewacht, zaal C005.

Programma

De bijeenkomsten hebben de vorm van een werkcollege.

Week 1. DONDERDAG (4-10). Inleiding (inclusief korte excursie hortus en academiegebouw) (Maas/Jorink; Oude Sterrewacht)

Week 2. WOENSDAG (10-10) Stevin en de ‘Wijzentijt’ (Jorink; Oude Sterrewacht)

Week 3. WOENSDAG (17-10) Descartes, Huygens en de Wetenschappelijke Revolutie (Van Lunteren; Oude Sterrenwacht)

Week 4. WOENSDAG (24-10) Clusius, Swammerdam, Van Leeuwenhoek en de levende natuur (Jorink; Oude Sterrenwacht)

Week 5. ZATERDAG (3-11) Van Marum en de Verlichting (Jorink; Teylers Museum)

Week 6. WOENSDAG (7-11) Boerhaave, ‘s Gravesande en de experimentele natuurfilosofie (Maas; Oude Sterrewacht)

Week 7. ZATERDAG (17-11) Kaiser en de ‘tweede wetenschappelijke revolutie (Maas; Rijksmuseum Boerhaave)

Week 8. WOENSDAG (21-11) Kamerlingh Onnes en het absolute nulpunt: de Tweede Gouden Eeuw in de Nederlandse wetenschap (Van Delft; Oude Sterrewacht)

Week 9. WOENSDAG (28-11) Hugo de Vries, darwinisme en genetica (Van Lunteren; Oude Sterrewacht)

Week 10. DONDERDAG (6-12) Einstein in Nederland/ Oort en de Koude-Oorlog (Van Delft/Maas; Oude Sterrewacht)

Week 11. WOENSDAG (12-12) Presentaties tentoonstellingsprojecten (allen; Oude Sterrewacht)

Studielast

Dit vak is 5 EC waard, wat betekent dat de totale studielast 140 uur bedraagt.

  • 11 Werkgroepen: 1 à 2 uur

  • Excursies: 2 excursies à 2 uur

  • Lezen van literatuur: 4 uur per week

  • Samenstellingen virtuele expositie: 70 uur

Toetsing

  • 20% Presentatie

  • 20% Actieve participatie

  • 60% Virtuele tentoonstelling

Let op: er geldt een aanwezigheidsplicht.

Blackboard en uSis

Dit vak maakt gebruik van Blackboard. Studenten kunnen zich twee weken voor het begin van het vak aanmelden voor de Blackboardpagina.

N.B. Studenten hoeven zich voor Honours Classes niet te registreren via uSis. Jouw registratie wordt centraal geregeld.

Literatuur

Klaas van Berkel, In het voetspoor van Stevin (Paperback en beschikbaar via DBNL)

Aanmelden

Registreren voor dit vak is van dinsdag 21 augustus tot en met donderdag 6 september 23:59 mogelijk via de Honours Academy, via deze link.

Contact

Dr. Ad Maas